Σχεδιαγράμματα Αρχαίας Ιστορίας Α' Γυμνασίου

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α΄

1.      Η ΠΑΛΑΙΟΛΙΘΙΚΗ – ΜΕΣΟΛΙΘΙΚΗ ΕΠΟΧΗ

Η ιστορία του ανθρώπου χωρίζεται σε δύο περιόδους:

• Προϊστορία • Ιστορία

Προϊστορία: (πριν την εμφάνιση γραπτών πηγών) διαίρεση σε δύο περιόδους:

• Εποχή Λίθου. Αυτή χωρίζεται σε:

→Παλαιολιθική   (από την εμφάνιση του

→Μεσολιθική      ανθρώπου-6500 π. Χ)

→Νεολιθική (6.500-3000 π.Χ.)

• Εποχή του Xαλκού (3.000 - 1.100 π.Χ.)

Η ΠΑΛΑΙΟΛΙΘΙΚΗ ΚΑΙ Η ΜΕΣΟΛΙΘΙΚΗ ΕΠΟΧΗ

Η εξέλιξη του ανθρώπου

• Ικανός άνθρωπος (homo habilis)

• Όρθιος άνθρωπος (homo erectus)

• Σοφός άνθρωπος (homo sapiens)

• Σοφότατος άνθρωπος (homo sapiens sapiens)

Η οικονομία της Παλαιολιθικής και Μεσολιθική εποχής

• Κυνήγι

• Συλλογή καρπών

• Χαρακτηριστικά του σοφού ανθρώπου:

→Θάβει τους νεκρούς

→Εμφανίζεται η τέχνη

→Αρχίζει να υπάρχει η αίσθηση της θρησκείας

2. Η NEΟΛΙΘΙΚΗ ΕΠΟΧΗ

Η Νεολιθική εποχή χαρακτηρίζεται από τα ακόλουθα

• Μόνιμη εγκατάσταση του ανθρώπου

• Ο άνθρωπος γίνεται γεωργός και κτηνοτρόφος

• Εμφανίζεται η κεραμική

Η γένεση της γεωργίας

• Πρωτοεμφανίζεται στην «εύφορη ημισέληνο»

• Επεκτείνεται στη Β. Αφρική, στην Ευρώπη, στην Ασία και στην Αμερική

• Για πρώτη φορά καλλιεργήθηκαν τα δημητριακά

• Εμφανίζονται τα αγροτικά εργαλεία

• Αναπτύσσονται νέες τεχνικές

Η εποχή του λίθου

Οι άνθρωποι εγκαθίστανται μόνιμα σε έναν τόπο

• Χτίζουν σπίτια

• Γεννιούνται τα πρώτα χωριά

• Αρχίζει η εξειδίκευση και η ανταλλαγή προϊόντων

Η Νεολιθική εποχή στην Ελλάδα

• Νεολιθικοί οικισμοί εμφανίζονται στη Θεσσαλία και στη Μακεδονία

• Χαρακτηριστικός είναι ο τεχνητός λοφίσκος (τούμπα, ή μαγούλα)

• Στη Ν. Ελλάδα αναπτύσσεται ο επίπεδος οικισμός

• Υπάρχουν και λιμναίοι οικισμοί (Δισπηλιό)

Η οικονομία κατά τη Νεολιθική εποχή

• Βάση των καλλιεργειών αποτελούν τα δημητριακά και τα όσπρια

• Στην κτηνοτροφία κυριαρχούν τα αιγοπρόβατα, τα βοοειδή και οι χοίροι

• Εμφανίζονται και κεραμικά, λίθινα ή οστέινα αντικείμενα

Άλλα χαρακτηριστικά

• Δημιουργούνται κοινότητες

• Στον τομέα της τέχνης κατασκευάζονται και πήλινα αντικείμενα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β΄

Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΧΑΛΚΟΥ

(3000 -1100 Π.Χ.)

2. Ο ΚΥΚΛΑΔΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Ο κυκλαδικός πολιτισμός

• Αναπτύχθηκε την 3η και 2η χιλιετία π.Χ.

• Ευνοήθηκε ιδιαίτερα από την προνομιακή γεωγραφική θέση των νησιών και την ανάπτυξη της ναυτιλίας

Οι οικισμοί

• Αναπτύσσονται μάλλον αυτόνομα

• Αρχικά χτίζονται κοντά στη θάλασσα ή σε χαμηλούς λόφους

• Γύρω στο 2.300 π.Χ. άλλοι οχυρώνονται, άλλοι καταστρέφονται και ξαναχτίζονται οχυρωμένοι

• Άλλοι χτίζονται σε πιο απόμακρα σημεία στην ενδοχώρα

Κατά τη 2η χιλιετία π.Χ.

• Οι Κυκλαδίτες εξακολουθούν να έρχονται σε επαφή με την ηπειρωτική Ελλάδα και την Κρήτη

• Μετά το 1600 π.Χ. (μεγάλοι σεισμοί) οι Κυκλάδες υποτάσσονται στους Μινωίτες

Δημιουργήματα κυκλαδικής τέχνης

• Μαρμάρινα ειδώλια

• Πήλινα και μαρμάρινα αγγεία

3. Ο ΜΙΝΩΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Ο πολιτισμός που άνθισε στην Κρήτη την εποχή του Χαλκού

• Έφτασε σε πολύ υψηλό επίπεδο

• Ονομάστηκε μινωικός από το βασιλιά της Κνωσού Μίνωα

Οι Μινωίτες

• Αρχικά (αρχές 3ης χιλιετίας π.Χ.) οργανώνονται σε μικρούς οικισμούς

• Αργότερα έρχονται σε επαφή με το Αιγαίο και την Ανατολή

• Πλουτίζουν από το εμπόριο

Εμφάνιση των ανακτόρων

• Κνωσός, Φαιστός, Μάλια, Ζάκρος

• Καταστρέφονται αλλά ξαναχτίζονται (περίπου 1700 π.Χ.)

• Νέα ανάκτορα (1700 - 1450 π.Χ.)

Κοινά χαρακτηριστικά ανακτόρων

• Προσανατολισμός Βορρά - Νότου

• Μεγάλη ορθογώνια αυλή

• Πολυώροφα

• Έλλειψη οχύρωσης

• Κέντρα λατρείας και τεχνών

Μινωική γραφή

• Αρχικά ένα ιερογλυφικό σύστημα (δίσκος Φαιστού)

• Αργότερα Γραμμική Α

Οικονομική άνθιση της Κρήτης

• Κυριαρχούν στο Αιγαίο

• Έντονη εμπορική δραστηριότητα

Καταστροφή της Κρήτης

• Καταστροφή των ανακτόρων, ίσως από σεισμό

• Εισβολή των Μυκηναίων, η Κρήτη γίνεται μυκηναϊκή

4. Η ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΚΑΙ Η ΤΕΧΝΗ ΤΩΝ ΜΙΝΩΙΤΩΝ

Η θρησκεία των Μινωιτών

• Πίστη κυρίως σε γυναικείες θεότητες

• Ύπαρξη μικρών μόνο ιερών και σπηλαίων

• Υπήρχαν ιερά δέντρα (ελιά) και ζώα (π.χ. ταύρος)

• Ύπαρξη γυναικείου ιερατείου κυρίως

Η μινωική τέχνη

• Διακρίνεται για τη ζωντάνια και την κίνηση

• Επηρέασε γειτονικούς λαούς

Μινωική κεραμική

• Τα κεραμικά έχουν ποικίλα σχήματα

• Σημαντικά είναι τα καμαραϊκά αγγεία

Άλλα έργα τέχνης

• Ειδώλια

• Ρυτά

• Κοσμήματα

5. Ο ΜΥΚΗΝΑΪΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ

Ο μυκηναϊκός πολιτισμός

• Είναι ο πρώτος ελληνικός πολιτισμός

• Σπουδαία αρχιτεκτονικά δημιουργήματα

• Βασιλικοί τάφοι (αρχή μυκηναϊκού πολιτισμού)

• Ανάκτορα (Πύλος, Μυκήνες, Τίρυνθα κ.ά.)

• Κυκλώπειες οχυρώσεις

• Θολωτοί τάφοι

Ανάκτορα

• Χτισμένα σε λόφους

• Διοικητικά κέντρα

• Οι Μυκηναίοι αφομοίωσαν δημιουργικά τα μινωικά επιτεύγματα

Μινωικές επιρροές

• Τεχνολογικά Επιτεύγματα

• Μορφές τέχνης

• Ιδέα της γραφής

Διαφορές Μυκηναίων - Μινωιτών

• Μνημειακή αρχιτεκτονική (θολωτοί τάφοι, κυκλώπειες κατασκευές)

Οικονομία της μυκηναϊκής εποχής

• Οικονομική βάση των κρατών ήταν η γεωργία και η κτηνοτροφία

• Βιοτεχνική παραγωγή στα ανάκτορα

• Σπουδαίοι κλάδοι ήταν η ναυτιλία και το εμπόριο

Κοινά στοιχεία των μυκηναϊκών φύλων

• Η κοινή γραφή (Γραμμική Β)

• Ομοιομορφία στους θεσμούς και στην οργάνωση

Κοινωνική διαστρωμάτωση

• Άναξ (ο βασιλιάς), στην κορυφή της πυραμίδας

• Αυλικοί και αξιωματούχοι

• Ιερατείο

• Γεωργοί, κτηνοτρόφοι, τεχνίτες

• Δούλοι

Η Γραμμική γραφή Β

• Αποκρυπτογραφήθηκε από τους Μ. Βέντρις και Τ. Τσάντγουικ

• Είναι γραφή ελληνική και συλλαβική

• Δε γνωρίζουμε την ακριβή προέλευσή της

Περιεχόμενα των πινακίδων

• Πληροφορίες κυρίως για οικονομικές δραστηριότητες

• Έμμεσα πληροφορίες για διοίκηση και θρησκεία

Χρήση της Γραμμικής Β

• Εξειδικευμένοι γραφείς των ανακτόρων

Ακμή των Μυκηναίων

• Μετά το 1450 π.Χ. (κυριαρχία της Κρήτης) κυριαρχούν στις θάλασσες

• Αποικίζουν την Κύπρο και έρχονται σε επαφή με τους Χετταίους

Παρακμή του μυκηναϊκού κόσμου

• Μετά το 1200 π.Χ. πολλοί οικισμοί καταστρέφονται

• Εξαφανίζεται η Γραμμική Β

Αιτίες καταστροφής του μυκηναϊκού πολιτισμού

• Κάθοδος των Δωριέων

• Εσωτερικές ταραχές

• Αναστατώσεις και μετακινήσεις λαών στα βόρεια και ανατολικά («λαοί της θάλασσας»)

• Πτώση και παρακμή του εμπορίου

6. ΜΥΚΗΝΑΪΚΗ ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΗ

Μετά την αποκρυπτογράφηση της Γραμμικής γραφής Β

• Έγιναν καταvοητές οι διαφορές ανάμεσα στη μινωική και μυκηναϊκή θρησκεία

• Φάνηκε πως όλοι σχεδόν οι Ολύμπιοι θεοί υπάρχουν από τη μυκηναϊκή εποχή

Οι Μυκηναίοι ασκούσαν τη λατρεία σε μικρά ιερά

Τα μυκηναϊκά ανάκτορα

• Χτίζονται σε λόφους και φέρουν ισχυρή οχύρωση

• Είναι χτισμένα στον τύπο του μεγάρου

Οι τάφοι των Μυκηναίων αλλάζουν μορφή

• Αρχικά επικρατούν οι λακκοειδείς

• Αργότερα χτίζονται θολωτοί τάφοι

Η μινωική Κρήτη ασκεί μεγάλη επιρροή

• Στον τομέα των τοιχογραφιών

• Στον τομέα της κεραμεικής

Ιδιαίτερα ανεπτυγμένη είναι η μεταλλοτεχνία

• Κοσμήματα

• Κύπελλα κ.ά. σκεύη

• Χρυσές νεκρικές προσωπίδες

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ΄

Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΚΟΣΜΟΣ

ΑΠΟ ΤΟ 1100 ΩΣ ΤΟ 800 Π.Χ.

2. Η ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ

Τον 8ο αι. π.Χ. εμφανίζεται το φθογγικό ελληνικό αλφάβητο

• Προέρχεται από το φοινικικό

• Μετατροπή ορισμένων συμφώνων σε φωνήεντα

Η σημασία της ελληνικής γραφής

• Σημαντική πνευματική εξέλιξη

• Η γραφή και η μόρφωση γίνονται κτήμα των πολλών

Γεωμετρική τέχνη (11ος - 8ος αι. π.Χ.)

• Απόδοση μορφών με γεωμετρικά σχήματα

Πορεία εξέλιξης γεωμετρικής τέχνης

• Οι ακριβείς ομόκεντροι κύκλοι

• Πολλά άλλα σχήματα

• Παραστάσεις ομοιόμορφων ζώων

• Παραστάσεις σχετικές με θάνατο

• Κάποια μυθολογικά θέματα

Αρχιτεκτονική γεωμετρικής εποχής

• Ανέγερση μεγάλων ναών

• Ανάδειξη του πανελλήνιου χαρακτήρα ορισμένων ιερών (π.χ. Δελφοί)

• Μικροί και καλά προστατευμένοι οικισμοί

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ΄

ΑΡΧΑΪΚΗ ΕΠΟΧΗ (800 -479 Π.Χ.)

Αιτίες αποικισμού

• Οικονομικές

• Πολιτική αστάθεια

Διαδικασία αποικισμού

• Προεπιλεγμένη θέση

• Αρχηγός αποστολής ο οικιστής

• Γινόταν τελετή κατά την αναχώρηση

• Προτίμηση σε περιοχή με πλούσια ενδοχώρα και φυσική οχύρωση

Οργάνωση της αποικίας

• Διαφορετικό οργανωτικό πλαίσιο για κάθε αποικία

• Νέοι θεσμοί

• Ανεξαρτησία από τη μητρόπολη

• Στενές σχέσεις με τη μητρόπολη

Συνέπειες του Β΄ αποικισμού

• Διεύρυνση πνευματικού ορίζοντα

• Ανάπτυξη οικονομίας

• Εμφάνιση νέων επαγγελμάτων

• Εμφάνιση μόνιμων αγορών στις πόλεις για διακίνηση αγαθών

2. Η ΠΟΛΗ - ΚΡΑΤΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑΤΟΣ

Εμφάνιση πόλης - κράτους

• Πυρήνας υπήρξε ο συνοικισμός

• Ένωση συνοικισμού σε πόλη

• Ορόσημο της πόλης ήταν η οχυρή ακρόπολη

• Κάτω από την ακρόπολη υπήρχε το οικονομικό κέντρο

• Οι πόλεις περιβάλλονται από τείχη

Η πόλη - κράτος και ο πολίτης

• Μετέχει ενεργά στη διακυβέρνηση

• Συγκροτεί τη φάλαγγα των οπλιτών

• Δε λείπουν οι πολιτικοί ανταγωνισμοί

Πόλη - κράτος και πολίτευμα

• Αρχικά κυβερνούν οι ευγενείς (αριστοκρατικό πολίτευμα)

• Αργότερα οι πλούσιοι (ολιγαρχικό πολίτευμα)

• Εμφάνιση τυραννίδας

3. Η ΣΠΑΡΤΗ

Δημιουργία του σπαρτιατικού κράτους

• Ίδρυση από ομάδες Δωριέων στην κοιλάδα του Ευρώτα

• Κατάληψη Μεσσηνίας (8ος - 7ος αι. π.Χ.)

• Η Σπάρτη μετατρέπεται σε στρατόπεδο

Οι τάξεις του σπαρτιατικού κράτους

• Γνήσιοι Σπαρτιάτες, με πλήρη δικαιώματα

• Περίοικοι, ενασχόληση με εμπόριο

• Είλωτες (δούλοι)

Πολιτική οργάνωση

• Δύο βασιλιάδες

• Πέντε έφοροι

• Γερουσία

• Απέλλα

Η αγωγή των νέων

• Μετά τα επτά χρόνια κάτω από την εποπτεία της πόλης

• Διδάσκονταν μουσική, χορό

• Αντοχή στις κακουχίες

4. ΑΘΗΝΑ: ΑΠO TH ΒAΣΙΛΕΙΑ ΣΤΗΝ ΑΡΙΣΤΟΚΡΑΤΙΑ

Η δημιουργία της πόλης - κράτους της Αθήνας

• Αρχικά, υπήρχαν σκόρπιοι συνοικισμοί

• Μυθικός οικιστής θεωρείται ο Θησέας

Η εξέλιξη του πολιτεύματος

• Βασιλεία. Τελειώνει με τον Κόδρο

• Αριστοκρατία:

→ Επώνυμος άρχοντας

→ Άρχοντας - βασιλιάς

→ Πολέμαρχος

→ Έξι θεσμοθέτες

→ Άρειος Πάγος

→ Εκκλησία του Δήμου

Κοινωνικοί αγώνες

• Αμφισβήτηση εξουσίας από έμπορους και βιοτέχνες

• Ύπαρξη μεγάλου αριθμού χρεωμένων αγροτών

Κυκλώνειο άγος

• Αποτυχία του Κύλωνα να πάρει την εξουσία

• Οι οπαδοί του, αν και ικέτες, σφαγιάστηκαν

Κορυφώνεται η αναστάτωση

• Πρόβλημα το γεγονός ότι οι νόμοι ήταν άγραφοι

• Πρώτη προσπάθεια καταγραφής νόμων από το Δράκοντα

5. ΑΘΗΝΑ: ΠΟΡΕΙΑ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

Ύπαρξη σημαντικών κοινωνικών προβλημάτων, παρά τη νομοθεσία του Δράκοντα

Προσπάθεια αντιμετώπισης της κοινωνικής κατάστασης από το Σόλωνα

• Κατάργηση χρεών

• Σεισάχθεια

• Διαίρεση πολιτών σε τέσσερις τάξεις

Κατανομή της εξουσίας από το Σόλωνα

• Βάση τίθεται το εισόδημα (τιμοκρατία)

• Ενίσχυση των δικαιοδοσιών της Εκκλησίας του Δήμου

• Βουλή των Τετρακοσίων

• Δημιουργία λαϊκού δικαστηρίου, της Ηλιαίας

• Νόμος για ενεργή συμμετοχή των πολιτών στα κοινά

Η τυραννίδα στην Αθήνα

• Ο Πεισίστρατος γίνεται τύραννος στην Αθήνα

• Στέρηση ελευθεριών

• Έδωσε ώθηση στο εμπόριο και εξωράισε την πόλη

Η μεταρρύθμιση του Κλεισθένη

• Δημιουργία των δέκα φυλών

• Δημιουργία της Βουλής των Πεντακοσίων

• Οι στρατηγοί έγιναν δέκα

• Κυρίαρχο σώμα η Εκκλησία του Δήμου

Συνέπειες της μεταρρύθμισης

• Θεμελιώθηκε η δημοκρατία

• Ο πολίτης μετέχει ενεργά στην πολιτική ζωή

• Ο λαός γίνεται βασικός συντελεστής της εξουσίας

• Η θεμελίωση της δημοκρατίας έγινε θεμέλιο του Δυτικού πολιτισμού

6. ΟΙ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΙ ΔΕΣΜΟΙ

Κοινά σημεία επαφής ανάμεσα στις ελληνικές φυλές

• Κοινή γλώσσα

• Κοινή λατρεία

• Κοινή ονομασία (Έλληνες)

Λόγοι συμμετοχής σε εκδηλώσεις πανελληνίου χαρακτήρα

• Η αίσθηση της κοινής καταγωγής

• Οι κοινές δυσκολίες που αντιμετώπιζαν

• Οι αποστάσεις που τους χώριζαν

Οι Ολυμπιακοί αγώνες

• Τελούνταν κάθε τέσσερα χρόνια

• Όσο διαρκούσαν υπήρχε εκεχειρία

• Ο Ολυμπιονίκης κέρδιζε πρωτόγνωρη δόξα

Μαντεία, οι θεοί έρχονται κοντά στους ανθρώπους. Μαντείο Δελφών

• Ήταν αφιερωμένο στον Απόλλωνα

• Χρησμούς έδινε η Πυθία

• Οι πόλεις γύρω από το μαντείο σχημάτισαν μια ένωση (αμφικτιονία Δελφών)

7. ΠΕΡΣΕΣ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΕΣ: ΔΥΟ ΚΟΣΜΟΙ ΣΥΓΚΡΟΥΟΝΤΑΙ

Η Ιωνική επανάσταση:

Αίτια:

• Οικονομικός μαρασμός

• Βαριά φορολογία

• Κατάλυση ελευθεριών

Γεγονότα

• Βοήθεια από Αθήνα και Ερέτρια

• Αρχικά υπήρχαν επιτυχίες

• Αποτυχία επανάστασης

Οι Πέρσες εναντίον των Ελλήνων

• Πρώτη αποτυχημένη προσπάθεια (492 π.Χ.)

• Ο Δάτης και ο Αρταφέρνης εναντίον της Ερέτριας και της Αθήνας

• Η Ερέτρια καταλαμβάνεται

• Ήττα Περσών στο Μαραθώνα

8. Η ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΑΠΟΜΑΚΡΥΝΣΗ ΤΗΣ ΠΕΡΣΙΚΗΣ ΕΠΙΘΕΣΗΣ

Τρίτη προσπάθεια των Περσών για κατάληψη της Ελλάδας

• Οι Έλληνες ήδη από το 481 π.Χ. αποφασισμένοι να αμυνθούν

• Ανενόχλητη κάθοδος των Περσών ως τις Θερμοπύλες

• Μάχη των Θερμοπυλών

• Κατάληψη της Αθήνας

• Ναυμαχία της Σαλαμίνας

• Ήττα των Περσών στις Πλαταιές

• Νίκη Ελλήνων στη Μυκάλη

Αποτέλεσμα ελληνικών νικών

• Ανάκτηση ελευθερίας των πόλεων της Μ. Ασίας

• Πνοή νέου ανέμου αυτοπεποίθησης

• Προετοιμασία για το «χρυσό αιώνα»

481 π.Χ. Συνέδριο Ισθμού

480 π.Χ. Μάχη Θερμοπυλών, ναυμαχία Αρτεμισίου, ναυμαχία Σαλαμίνας

479 π.Χ. Μάχη Πλαταιών, ναυμαχία Μυκάλης

10. Η ΤΕΧΝΗ

           

Οικοδόμηση λίθινων ναών

• Πυρήνας είναι το μυκηναϊκό μέγαρο

• Προστίθενται τα ακόλουθα τμήματα:

→ Ο πρόναος

→ Ο σηκός

→ Ο οπισθόδομος

→ Το πτερό

Ύπαρξη δυο αρχιτεκτονικών ρυθμών

• Ιωνικός

• Δωρικός

Διαφορές ρυθμών

• Στο κιονόκρανο

• Στον κίονα

• Στα αρχιτεκτονικά γλυπτά

Δημιουργία μεγάλων αγαλμάτων

Αιτίες:

• Τα ταξίδια στην Ανατολή • Η συγκέντρωση πλούτου

Βασικοί τύποι αρχαϊκών αγαλμάτων

• Κούροι - γυμνά αγάλματα

• Κόρες - ντυμένες γυναικείες μορφές

Άλλα μοτίβα παρουσίασης των μορφών

• Άρχοντες καθιστοί

• Γυναίκες (ιέρειες)

• Πολεμιστές

• Μυθικά τέρατα

• Θεοί με τα χαρακτηριστικά σύμβολα

Η άνθιση της κεραμεικής

• Έντονη επιρροή από την Ανατολή

• Εμφάνιση νέων τεχνικών διακόσμησης:

→ Μελανόμορφη

→ Ερυθρόμορφη

• Εμφάνιση νέων διακοσμητικών μοτίβων

Άνθιση μεταλλοτεχνίας και μικροτεχνίας

ΚΕΦΑΛΑΙΟ E΄

Η ΗΓΕΜΟΝΙΑ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ

2. ΤΟ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑ ΣΤΑΘΕΡΟΠΟΙΕΙΤΑΙ – Ο ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑ

Η πολιτική κατάσταση στην Αθήνα μετά τους Μηδικούς πολέμους

• Κυριαρχία δύο κομμάτων: δημοκρατικού και αριστοκρατικού

• Η καινούρια πολιτική γενιά υποτάσσεται στα δημοκρατικά ιδεώδη

Η εμφάνιση του Περικλή στο προσκήνιο: η οργάνωση της αθηναϊκής πολιτείας.

• Ο θάνατος του Εφιάλτη, κυριαρχία του Περικλή

• Μέτρα για την ενδυνάμωση της δημοκρατίας

• Αποδυνάμωση Άρειου Πάγου

• Καθιέρωση μισθοφορίας

• Επέκταση πολιτικών δικαιωμάτων στους πολλούς

• Θεωρικά

• Οικοδόμηση μεγάλων δημοσίων έργων

Περίοδος ειρήνης για την Αθήνα

• Ειρήνη με τους Πέρσες (Ειρήνη Καλλία)

• Ειρήνη με τη Σπάρτη (Τριαντακονταετής ειρήνη)

Αποτέλεσμα:

Η οικονομική, πνευματική ανάπτυξη της Αθήνας.

3. Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑΤΟΣ. ΟΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ

Αλλαγές στη δομή του πολιτεύματος μετά το 462 π.Χ. Βαθύτερος εκδημοκρατισμός

Στον πολιτικό τομέα

• Κυρίαρχη η Εκκλησία του Δήμου

• Αύξηση αρμοδιοτήτων Βουλής των Πεντακοσίων

• Οι Εννέα Άρχοντες γίνονται διακοσμητικοί

• Η εξουσία στα χέρια των Δέκα Στρατηγών

Στο δικαστικό τομέα

• Πλήρης αποδυνάμωση Άρειου Πάγου

• Ενίσχυση της Ηλιαίας

• Οικονομικός τομέας

Οι λειτουργίες, σημαντικός τρόπος άμεσης φορολογίας

• Τριηραρχία

• Χορηγία

• Γυμνασιαρχία

• Εστίαση

• Δημόσια προβολή όσων αναλαμβάνουν λειτουργίες

4. Η ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΪΚΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ – Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ

Κοινωνικές τάξεις της Αθήνας

• Αθηναίοι πολίτες: κυριαρχούν στην πόλη

• Μέτοικοι

• Δούλοι

Η θέση της γυναίκας

• Παραμονή στο σπίτι

• Γινόταν μόνο ιέρεια

Η θέση του άντρα

• Συζητήσεις, γυμναστήρια

• Εκκλησία του Δήμου

• Συμπόσια

Η ανατροφή των παιδιών

• Κορίτσια στο σπίτι

• Αγόρια σε ιδιωτικά σχολεία από επτά ετών

Διατροφή των Αθηναίων

• Λιτή

• Προϊόντα γης

• Σπάνια κρέας

Ένδυση

• Βασικό ένδυμα ο χιτώνας

• Πάνω από το χιτώνα το ιμάτιο

5. Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΜΟΡΦΩΣΗΣ – Ο ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΚΑΙ Η ΕΡΓΑΣΙΑ – Η ΑΘΗΝΑ ΓΙΟΡΤΑΖΕΙ

Το αθηναϊκό σύστημα εκπαίδευσης

Στόχοι του εκπαιδευτικού συστήματος

• Διδάσκαλοι

→ Παιδαγωγός (βοηθός στα μαθήματα)

→ Γραμματιστής (γραφή και ανάγνωση)

→ Παιδοτρίβης (γυμναστική).

→ Σοφιστές (ρητορική, ανώτερη εκπαίδευση)

Αγροτική οικονομία

• Μικροί κλήροι

• Βοηθητικοί οι δούλοι

• Περιορισμένη η κτηνοτροφία

Οι τεχνίτες

• Συγκεντρωμένοι ανά κατηγορία

• Εργασία σε μικρά εργαστήρια

Εμπόριο

• Ραγδαία ανάπτυξη

• Ποικίλες εισαγωγές

• Εξαγωγές σε όλη τη Μεσόγειο

Διανόηση

• Σπουδαίοι φιλόσοφοι, καλλιτέχνες, πολιτικοί

Εορτές

• Παναθήναια

• Μεγάλα Διονύσια

• Ανθεστήρια

• Ελευσίνια

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΣΤ ΄

ΗΓΕΜΟΝΙΚΟΙ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΙ ΚΑΙ ΚΑΜΨΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΠΟΛΕΩΝ (431 - 362 π.Χ.)

Αίτια Πελοποννησιακού πολέμου

• Βλέψεις της Αθήνας στη Δύση, σφαίρα επιρροής Κορινθίων

• Διαφορά πολιτεύματος και νοοτροπίας Αθήνας και Σπάρτης

Αφορμές πολέμου

• Διαμάχη Κορινθίων και Κερκυραίων για την Επίδαμνο

• Κατά Μεγαρέων ψήφισμα

Τρεις οι φάσεις του πολέμου

• Αρχιδάμειος πόλεμος

• Σικελική εκστρατεία

• Δεκελεικός πόλεμος

Σπουδαιότερα γεγονότα α΄ φάσης

• Λεηλασία της αττικής υπαίθρου από τον Αρχίδαμο

• Λοιμός ενσκήπτει στην Αθήνα

• Θάνατος Περικλή

• Αποστασία Λέσβου

• Κατάληψη Σφακτηρίας από τους Αθηναίους

• Μάχη την Αμφίπολη - θάνατος Κλέωνα και Βρασίδα

• Ειρήνη του Νικία

2. Η ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ ΣΤΗ ΣΙΚΕΛΙΑ (415 - 413 π.Χ.) - Ο ΔΕΚΕΛΕΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ (413 - 404 π.Χ.).

Οργάνωση της Σικελικής εκστρατείας

• Αφορμή η διαμάχη Εγεσταίων - Σελινουντίων

• Αρχηγοί της εκστρατείας ο Αλκιβιάδης, ο Νικίας και ο Λάμαχος

Ανάκληση του Αλκιβιάδη

• Καταστροφή των ερμαϊκών στηλών

• Ο Αλκιβιάδης στη Σπάρτη

Η σικελική καταστροφή

• Καταφθάνουν σπαρτιατικές ενισχύσεις

• Καταστροφή των Αθηναίων

Το τέλος του πολέμου

• Οχύρωση Δεκέλειας από τους Σπαρτιάτες

• Οι Πέρσες προσφέρουν χρήματα στους Σπαρτιάτες για ναυπήγηση στόλου

• Ήττα αθηναϊκού στόλους στη Σάμο

• Νίκη Αθηναίων σε Αργινούσες και ήττα στους Αιγός ποταμούς

• Η Αθήνα συνθηκολογεί

Το συνέδριο των συμμάχων της Σπάρτης

• Οι Αθηναίοι κρατούν μόνο 12 πλοία

• Κατεδάφιση Μακρών Τειχών και τειχών του Πειραιά

• Επάνοδος πολιτικών εξορίστων

• Οι Αθηναίοι σύμμαχοι των Σπαρτιατών

Αποτελέσματα του πολέμου

• Καταστροφή σε ύπαιθρο και πόλεις

• Πολλοί οι νεκροί

• Ηθικές ζημιές

• Ανάμειξη Περσών στην Ελλάδα

3. Η ΗΓΕΜΟΝΙΑ ΤΗΣ ΣΠΑΡΤΗΣ: ΜΙΑ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ ΣΕ ΑΜΦΙΣΒΗΤΗΣΗ

Η πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα με το τέλος του Πελοποννησιακού πολέμου

• Ολιγαρχικά καθεστώτα με σπαρτιατικές φρουρές

• Τριάκοντα τύραννοι στην Αθήνα

Κύρου Ανάβασις

• Η πορεία των Μυρίων προς την ελευθερία

Η κατάσταση μέχρι την Ανταλκίδειο ειρήνη

Ο Αγησίλαος στη Μ. Ασία πιέζει τους Πέρσες

Σύσταση αντισπαρτιατικού συνασπισμού στην Ελλάδα

• Μάχη στην Κορώνεια και ναυμαχία της Κνίδου

• Διαρκείς πόλεμοι ως το 386 π.Χ

Ανταλκίδειος Ειρήνη

• Οι Πέρσες διαιτητές των διαφορών

• Υπεύθυνοι για εφαρμογή των όρκων οι Σπαρτιάτες

Β΄ Αθηναϊκή Συμμαχία (378 π.Χ.)

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ζ ΄

Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ

Ο χαρακτήρας των Μακεδόνων

• Ζουν απομονωμένοι στο βορρά

• Διατηρούν το θεσμό της βασιλείας

• Έρχονται σιγά σιγά σε επαφή με τους νότιους Έλληνες

• Βρίσκονται σε διαμάχη με τους βόρειους γείτονες

Αλέξανδρος Α΄

• Μεσολαβητής Περσών και Αθηναίων

• Οργάνωση πεζικού και ιππικού Μακεδόνων

Αρχέλαος

• Μεταφορά πρωτεύουσας στην Πέλλα

• Ανάκτηση τμημάτων από Αθηναίους

• Ανάδειξη του Δίου ως θρησκευτικό κέντρο

• Σημαντικοί πνευματικοί άνθρωποι στην αυλή του

2. ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΕΠΕΚΤΕΙΝΕΤΑΙ

Η άνοδος του Φιλίππου Γ΄ και η οργάνωση του στρατού

• Ο Φίλιππος Β΄ βασιλιάς της Μακεδονίας

• Οργάνωση πεζικού

• Οργάνωση ιππικού

• Ανάπτυξη στρατηγικής - λοξή φάλαγγα

Πρώτες ενέργειες του Φιλίππου

• Αντιμετώπιση βορείων φύλων

• Καλές σχέσεις με Θράκη

• Αρχή επεμβάσεων στην Ν. Ελλάδα

• Παρακμή πόλης - κράτους

• Φωνές για ειρήνη και ένωση

• Φίλοι και εχθροί στην Αθήνα

Ο Φίλιππος και η Ν. Ελλάδα

• Προσάρτηση παραλίων Μακεδονίας

• Το αμφικτιονικό συνέδριο καλεί το Φίλιππο ως αρχιστράτηγο

• Μάχη Χαιρώνειας

• Συνέδριο Κορίνθου

• Θάνατος Φιλίππου

1.      ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ. Η ΚΑΤΑΚΤΗΣΗ ΤΗΣ ΑΝΑΤΟΛΗΣ

Η φυσιογνωμία του Αλέξανδρου

• Μαθητής του Αριστοτέλη

• Θαυμάζει τον Όμηρο, τον Πίνδαρο κ.ά.

• Ονειρεύεται τη συντριβή των Περσών και την πνευματική επικράτηση των

Ελλήνων

Οι πρώτες ενέργειες του Αλέξανδρου

• Τακτοποίηση της κατάστασης στην Ελλάδα

• Εισβολή στην Ασία

• Μάχη στο Γρανικό

• Μάχη στην Ισσό

• Εισβολή στην Αίγυπτο μέσω των παραλίων

• Ίδρυση Αλεξάνδρειας

Ο Αλέξανδρος προχωρεί ακάθεκτος στην Ασία

• Μάχη στα Γαυγάμηλα

• Υποταγή των ανατολικών επαρχιών

Ο Αλέξανδρος στην Ινδία

• Μάχη με το βασιλιά Πώρο

• Ο στρατός φτάνει στην Ύφαση. Αρχίζει η επιστροφή

Το τέλος του Αλέξανδρου

• Δύσκολη πορεία μέχρι τα Σούσα

• Θάνατος του Αλεξάνδρου στη Βαβυλώνα

• Μυθοποίηση του Αλεξάνδρου

1.      ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ

2.      Ο χαρακτήρας του κράτους του Αλεξάνδρου

3.      • Εκτεταμένα σύνορα

4.      • Πλήθος λαών

5.      • Εφαρμογή πολιτικής αρμονικής συμβίωσης των πληθυσμών

6.      • Ένταξη Περσών στο μακεδονικό στρατό

7.      • Ίδρυση πόλεων

8.      • Μικτοί γάμοι

9.      • Οι Πέρσες γίνονται μέτοχοι της ελληνικής παιδείας

10.  Μέτρα για την προώθηση του ελληνικού πνεύματος

11.  • Καλλιτέχνες έρχονται στην Ασία

12.  • Οργάνωση αγώνων

13.  • Επίδειξη ανεξιθρησκίας

14.  Οικονομικά μέτρα

15.  • Οικονομική ενοποίηση της αυτοκρατορίας

16.  • Κατασκευή υποδομών

17.  • Επιβολή κοινού νομίσματος

18.  Η διαμόρφωση του πολιτεύματος και του πολιτισμού

19.  • Συγκεντρωτικό πολίτευμα

20.  • Διάδοση ελληνικού πνεύματος στην Ασία